Trong lịch sử bóng đá hiện đại, có những khoảnh khắc vượt ra ngoài khuôn khổ của một trận đấu, vượt qua cả sự lý giải thông thường – những khoảnh khắc làm rung chuyển niềm tin của người xem và trở thành biểu tượng vĩnh cửu.
Cú sút phạt của Roberto Carlos vào lưới đội tuyển Pháp năm 1997 chính là một khoảnh khắc như thế. Một cú đá được xem như “thách thức định luật vật lý”, gây ngỡ ngàng không chỉ cho thủ môn huyền thoại Fabien Barthez mà cả những nhà khoa học nhiều năm sau đó.
Một đường bóng không tưởng làm thay đổi góc nhìn về cú sút phạt
Ngày 3 tháng 6 năm 1997, tại giải đấu giao hữu danh giá Cúp Tứ Hùng tổ chức ở Pháp – được xem như màn tổng duyệt cho World Cup 1998 – đội tuyển Brazil đối đầu đội chủ nhà Pháp.
Trận đấu diễn ra sôi nổi, nhưng tất cả chỉ thực sự bùng nổ ở một tình huống cố định cách khung thành khoảng 35 mét, chếch về phía bên phải. Roberto Carlos – hậu vệ trái nổi tiếng với tốc độ và những cú sút như búa bổ – bước lên thực hiện quả đá phạt.
Điều xảy ra sau đó đã đi vào lịch sử: Carlos tung cú đá bằng lòng ngoài chân trái, bóng đi cực mạnh về phía góc phải khung thành. Nhưng giữa chừng, đường bay của trái bóng bỗng uốn cong một cách kỳ lạ, vòng sang trái rồi găm thẳng vào góc xa khung thành.Barthez hoàn toàn bất lực, thậm chí không kịp di chuyển. Các cầu thủ Pháp đứng chết lặng. Một khoảnh khắc khiến cả thế giới sững sờ.
Hơn hai thập kỷ trôi qua, hình ảnh quả bóng củaCarlos vẫn là chủ đề được mổ xẻ từ nhiều góc độ, trong đó có cả… vật lý học. Một nhóm nghiên cứu thuộc Đại học Bách Khoa Paris, dẫn đầu bởi nhà vật lý David Quéré, đã quyết định lý giải đường bay kỳ quái đó bằng phương pháp khoa học.
Họ tái hiện lại hiện tượng trong phòng thí nghiệm – nhưng thay vì dùng không khí, họ cho bóng di chuyển trong nước để mô phỏng chính xác hơn sự tương tác với môi trường.
Kết quả thật bất ngờ: quả bóng, khi được bắn ra với vận tốc lớn và xoáy mạnh, không bay theo đường cong đơn thuần, mà tạo thành một dạng đường xoắn ốc – khác biệt hoàn toàn với quỹ đạo parabol thường thấy trong các cú sút phạt thông thường.
Hiện tượng này được gọi là hiệu ứng Magnus – khi một vật thể hình cầu quay quanh trục vuông góc với hướng chuyển động, lực cản không khí ở hai bên quả bóng không đồng đều, tạo ra một lực vuông góc đẩy bóng lệch khỏi quỹ đạo thẳng. Trong cú đá của Carlos, hiệu ứng này đạt đến mức hoàn hảo.
Tuy nhiên, để hiệu ứng Magnus đạt được mức tối ưu và tạo ra quỹ đạo cong đặc biệt như cú sút củaCarlos, cần hội tụ ba yếu tố then chốt. Trước tiên là tốc độ ban đầu phải đủ lớn, ước tính khoảng 130 km/h, nhằm đảm bảo quả bóng có đủ năng lượng để xuyên qua không khí với lực đủ mạnh.
Thứ hai, độ xoáy của bóng phải thật mạnh – đó là yếu tố tạo ra sự chênh lệch về áp suất giữa hai bên bề mặt bóng, từ đó sinh ra lực Magnus làm bóng lệch hướng. Và cuối cùng, khoảng cách từ điểm sút đến khung thành phải đủ dài, để hiệu ứng lực này có đủ thời gian phát huy tác dụng, khiến quả bóng uốn cong rõ rệt trước khi găm vào lưới. Nếu thiếu một trong ba điều kiện này, quỹ đạo kỳ ảo ấy sẽ không thể xuất hiện.
Nếu quả bóng được đá gần hơn – chẳng hạn ở cự ly 20–25 mét – thì sẽ không đủ thời gian để xảy ra hiện tượng cong mạnh như vậy. Còn nếu yếu tố tốc độ hoặc độ xoáy bị giảm đi, bóng sẽ chỉ cong nhẹ hoặc… bay thẳng.
Điều này có nghĩa, cú đá huyền thoại ấy chỉ có thể xảy ra trong một tổ hợp hoàn hảo giữa kỹ thuật, thể lực và khoảng cách – thứ mà chỉ một người như Roberto Carlos có thể tạo ra.
Ứng dụng từ một cú sút – khoa học học từ thể thao
Từ thí nghiệm này, nhóm nghiên cứu đã xây dựng một phương trình vật lý mô tả quỹ đạo chuyển động của các vật thể hình cầu quay tròn trong không khí hoặc chất lỏng. Theo nhà vật lý David Quéré, nghiên cứu này không chỉ giúp giải thích hiện tượng trong thể thao mà còn có giá trị ứng dụng trong công nghệ hàng không, robot tự hành, và thậm chí cả trong thiết kế các thiết bị bay không người lái.
“Chúng tôi không chỉ học được từ thể thao, mà còn học được từ sự phi thường trong những khoảnh khắc tưởng như ngẫu nhiên ấy,” Quéré chia sẻ.
Carlos từng nói đùa: “Tôi không nghĩ nhiều. Tôi chỉ sút.” Nhưng cú sút “vô tâm” đó đã khơi nguồn cho một dòng chảy nghiên cứu sâu rộng trong lĩnh vực vật lý ứng dụng. Nó cho thấy, đôi khi, thể thao không chỉ là thể thao – nó là phép cộng hoàn hảo giữa cảm xúc, khả năng con người, và cả những bí ẩn mà khoa học vẫn đang lần tìm lời giải.
Cú sút của Carlos là minh chứng rằng vẻ đẹp của bóng đá không chỉ nằm ở kết quả, mà ở những điều phi thường xảy ra trong khoảnh khắc ngắn ngủi, vượt ngoài logic thông thường.
Khi khoa học cúi đầu trước cảm hứng sân cỏ. Ngày hôm ấy ở Lyon,Carlos đã làm được điều mà hiếm ai lặp lại: tạo ra một khoảnh khắc vượt khỏi ranh giới giữa thể thao và nghệ thuật, giữa thực tế và tưởng tượng.
Không phải ai cũng có thể sút bóng cong đến như vậy. Không phải ai cũng có thể tạo ra một “đường xoáy vật lý sống động” giữa đời thực. Nhưng với Carlos, đó là bản năng – là di sản để lại cho bóng đá và cả giới khoa học.
Gần 30 năm sau, người ta vẫn nhắc về cú sút ấy như một huyền thoại – nơi mà cảm hứng, kỹ thuật và định luật vật lý cùng bắt tay nhau để viết nên một trong những khoảnh khắc không thể nào quên của bóng đá hiện đại.
Nguồn tin: Bongdalu
